Terugkeer naar werk van mensen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH)

Niet-progressief niet-aangeboren hersenletsel (NAH) leidt tot een onomkeerbare breuk in de levenslijn: er is een verschil merkbaar tussen het leven voor en het leven na het hersenletsel. Voor de meeste mensen die tussen de 18 en 65 jaar oud zijn als ze het NAH oplopen, maakt werken deel uit van het dagelijks leven. Door de gevolgen van het hersenletsel is terugkeer naar werk na het oplopen van hersenletsel helaas niet altijd vanzelfsprekend. Doel van de revalidatie is om mensen weer zo goed mogelijk terug te begeleiden naar hun oude leven. Om mensen met NAH vanuit de revalidatie te kunnen begeleiden tijdens hun proces van terugkeer naar werk is er wel kennis nodig over de mogelijkheden voor arbeidsre-integratie na NAH en de factoren die hierbij een rol spelen.

Doelen van het onderzoek

• Uitzoeken wat er al bekend is over het proces van terugkeer naar werk na NAH: hoeveel mensen keren er terug en welke factoren spelen een rol bij het wel of niet slagen van het arbeidsre-integratieproces.

• Onderzoeken of het mogelijk is om mensen met NAH vanuit de revalidatie te begeleiden bij het proces van terugkeer naar werk en wat het effect van die begeleiding is.

Resultaten

Het proces van terugkeer naar werk na NAH

Om het proces van terugkeer naar werk na NAH in kaart te brengen is een drietal studies (twee reviews en een kwalitatieve studie) uitgevoerd, waarmee de prevalentie en de belemmerende en bevorderende factoren voor terugkeer naar werk in kaart zijn gebracht. Op basis van de resultaten van deze studies wordt met betrekking tot het eerste doel geconcludeerd dat, internationaal gezien, ongeveer 40% van de mensen die werkten voor NAH in staat is om binnen twee jaar terug te keren naar eigen, aangepast of ander werk. Een complex geheel van factoren speelt daarbij een rol. De kennis en steun van collega’s, leidinggevenden en bedrijfs- en verzekeringsartsen wordt door mensen met NAH als belangrijk ervaren bij het wel of niet slagen van het re-integratieproces.

Begeleiding vanuit de revalidatie tijdens het proces van terugkeer naar werk

Om aan te slag te kunnen gaan met het tweede doel is binnen revalidatiecentrum Heliomare de ‘arbeidsgerelateerde revalidatie (AGR) methode’ (in het proefschrift Early Vocational Rehabilitation genoemd) geïmplementeerd. Hiermee wordt vanaf de eerste dag van de revalidatie op gestructureerde wijze aandacht besteed aan terugkeer naar werk. Dit gebeurt in samenspraak met onder andere de werkgever en de bedrijfsarts. De implementatie is tijdens het promotieonderzoek geëvalueerd. Onderzocht is of het AGR protocol in de revalidatiepraktijk te implementeren is. Om te onderzoeken wat de effecten zijn van de behandeling is de AGR methode vergeleken met de ‘Ronde tafel methode’ (in het proefschrift Late Vocational Rehabilitation genoemd). Deze arbeidsrevalidatiemethode wordt in het Rijnlands Revalidatie Centrum in Leiden toegepast. Hoewel de aanpak van beide methoden op een aantal punten verschilt (o.a. startmoment (eerste dag van de revalidatie of als iemand zich thuis zelfstandig kan redden) en locatie van de werktraining (in het revalidatiecentrum of op de werkplek van de patiënt)), vertonen de uitkomsten in termen van het aantal dagen tussen oplopen van NAH en het uitvoeren van nuttige taken voor de werkgever, het aantal mensen dat weer gaat werken, de kosten en de tevredenheid van de betrokkenen met de arbeidsrevalidatiebehandeling en de uitkomsten van die behandeling, geen significante verschillen. Hoopgevend is dat 80-90% van de deelnemers aan het onderzoek in staat is om binnen 1 jaar na de start van de revalidatie een begin te maken met het uitvoeren van werkzaamheden in de eigen of een aangepaste functie. Beide methoden lijken dan ook geschikt te zijn om mensen met NAH tijdens de revalidatie te begeleiden bij hun proces van terugkeer naar werk. Bij beide methoden geven de mensen met NAH en hun werkgevers en bedrijfsartsen daarnaast aan tevreden te zijn met zowel de begeleiding als de uitkomsten van de begeleiding.

Conclusies

• Internationaal gezien is zo’n 40% van de mensen met NAH in staat is om terug te keren naar het eigen, aangepast of ander werk.

• Veel verschillende factoren spelen een rol bij het wel of niet succesvol terugkeren naar werk.

• Mensen met NAH in Nederland ervaren de kennis en steun van collega’s, leidinggevenden en bedrijfs- en verzekeringsartsen als een belangrijke bevorderende factor.

• Het, in samenspraak met de werkgever en bedrijfsarts, starten van de begeleiding tijdens de revalidatie lijkt te helpen bij het zetten van de allereerste stap met betrekking tot terugkeer naar werk.

Toepassing van de onderzoeksresultaten in de praktijk

De AGR methode wordt toegepast tijdens de revalidatie in Heliomare. Er is vervolgonderzoek gestart waarin wordt geïnventariseerd wat er in andere revalidatie-instelling aan begeleiding wordt gegeven op het gebied van terugkeer naar werk. Doel is te komen tot een netwerk van hulpverleners die ervoor zorgen dat de begeleiding op het gebied van (terugkeer naar) werk zo efficiënt mogelijk verloopt, ook als iemand niet meer begeleid wordt vanuit een revalidatiecentrum. De verwachting is dat de begeleiding ervoor kan zorgen dat mensen ook op langere termijn deel kunnen nemen aan de arbeidsmarkt, indien nodig aangepast aan zijn of haar mogelijkheden.

Projectgroep

Dit onderzoek werd uitgevoerd door Judith van Velzen, bewegingswetenschapper en momenteel werkzaam als senior onderzoeker bij Heliomare Research & Development. Vanuit Heliomare werd zij begeleid door prof. dr. Coen van Bennekom (promotor). Vanuit het Coronol Instituut voor Arbeid en Gezondheid kreeg zij begeleiding van prof. dr. Judith Sluiter (co-promotor) en prof. dr. Monique Frings-Dresen (promotor).

Betrokken instellingen

• Heliomare

• Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid, AMC/UvA

• Rijnlands Revalidatie Centrum

Financiering

Het project is gefinancierd door Heliomare.

Publicaties

• Van Velzen JM, van Bennekom CA, Edelaar MJ, Sluiter JK, Frings-Dresen MH. Prognostic factors of return to work after acquired brain injury: a systematic review. Brain Injury 2009, 23(5), 385-395.

• Van Velzen JM, van Bennekom CA, Edelaar MJ, Sluiter JK, Frings-Dresen MH. How many people return to work after acquired brain injury?: a systematic review. Brain Injury 2009, 23(6), 473-488. 

• Van Velzen JM, van Bennekom CA, van Dormolen M, Sluiter JK, Frings-Dresen MH. Factors influencing return to work experienced by people with acquired brain injury: a qualitative research study. Disability and Rehabilitation, 2011, 33(23-24), 2237-2246.

• Velzen van J, van Bennekom C, Boskamp J, Meekel J. Arbeidsgerelateerde revalidatie: arbeid als onderdeel van de vroege revalidatie van mensen met niet-aangeboren hersenletsel. Heliomare, Wijk aan Zee. Juni 2011. ISBN: 978-90-817787-0-1.

• Van Velzen JM, van Bennekom CAM, Sluiter JK, Frings-Dresen MH. Arbeidsgerelateerde revalidatie na niet-aangeboren hersenletsel: een multidisciplinaire werkwijze. Tijdschrift voor bedrijfs- en verzekeringsgeneeskunde, 2012, 5, 209-212.

• Van Velzen JM, van Bennekom CAM. Arbeidsgerelateerde revalidatie na niet-aangeboren hersenletsel. Nederlands Tijdschrift voor Revalidatiegeneeskunde, 2012, 2, 83-84.

• Goossens PH, Donker-Cools BHPM, van Velzen JM, Wind H. De richtlijn Niet-Aangeboren Hersenletsel (NAH) en Arbeidsparticipatie (2011): Wat is relevant voor de revalidatiegeneeskunde? Nederlands tijdschrift voor revalidatiegeneeskunde, 2012, 34(1), 32-36.

• Velzen van JM. Return to work after acquired brain injury. Enschede: Ipskamp. 2014. ISBN: 978-94-6259-371-8

• Van Velzen JM, van Bennekom CAM, Sluiter JK, Frings-Dresen MHW. Early Vocational Rehabilitation after acquired brain injury: a structured and interdisciplinary approach. Journal of Vocational Rehabilitation 2015, 42, 31-40.

• Velzen van JM. Terugkeer naar werk na niet-aangeboren hersenletsel. Nederlands Tijdschrift voor Revalidatiegeneeskunde 2015, 37(2), 78-79.

• Velzen van JM. Terugkeer naar werk na niet-aangeboren hersenletsel. De Psycholoog 2015, 50(7), 10-20.

• Velzen van JM, Van Bennekom CA, Van Dormolen M, Sluiter JK, Frings-Dresen MH. Evaluation of the implementation of the protocol of an early vocational rehabilitation intervention for people with acquired brain injury. Disability and Rehabilitation 2016, 38(1), 62-70.

• Velzen van JM, Goossens PH, Frings-Dresen MHW, Van Bennekom CAM. Langetermijnuitkomsten van arbeidsgerichte revalidatie na niet-aangeboren hersenletsel. Nederlands Tijdschrift voor Revalidatiegeneeskunde 2019, 40(4), 40-43.

Looptijd

Startdatum: juli 2007

Einddatum: juli 2014

Contactpersoon

Mw. J. van Velzen